Onverwacht grote KWA dankzij Slim Watermanagement

Zodra de Rijnafvoer te laag wordt en de inlaatpunten langs de Hollandsche IJssel dreigen te verzilten, wordt een beroep gedaan op de Kleinschalige Wateraanvoer (KWA). Dit betekent dat je minder water inneemt uit de Hollandsche IJssel en in plaats daarvan water vanuit het Amsterdam-Rijnkanaal en de Lek naar West-Nederland stuurt. Zo kunnen de waterschappen Rijnland, Delfland en Schieland en de Krimpenerwaard over zoetwater blijven beschikken.

"Van essentiële waarde"

De KWA werd ingezet in 2003, 2011 en vorig jaar, tijdens die lange, droge zomer van 2018. "De KWA was toen van essentiële waarde", zegt René van der Zwan van het hoogheemraadschap van Rijnland. Met de aanwezigheid van boom- en bollenkwekers is Rijnland een grote afnemer van zoetwater. "Zonder de KWA zou het water dat we bij de Hollandsche IJssel inlaten alleen maar zouter zijn geworden. Zonder tegendruk van de Rijn, bij lage rivierafvoer, stroomt water vanuit de Noordzee via de Nieuwe Waterweg verder de Hollandsche IJssel in, met schadelijke gevolgen voor planten en gewassen."

Marlous van Herten, namens RWS West-Nederland Zuid betrokken bij de KWA, is trots op hoe de KWA in de zomer van 2018 werkte. "We hebben de KWA tot ongekend grote omvang uitgevoerd. Normaal is de maximumcapaciteit 7 kuub per seconde. In het Deltaprogramma Zoetwater zijn we al bezig met de uitbreiding naar de KWA+, van 15 kuub per seconde (gepland voor 2021). Dankzij deels al uitgevoerde aanpassingen in het systeem en grote beheersinspanning door de Stichtse Rijnlanden hebben we in 2018 ongeveer 14 kuub kunnen doorvoeren naar Rijnland. Een hele grote prestatie van de waterbeheerders."

Bovendien werd de KWA anticiperend ingezet, eerder dan in het draaiboek van het Regionaal Droogte Overleg West-Midden staat. "In de Serious Game Rijn-Maasmonding van Slim Watermanagement hebben we geleerd dat het beter is om niet te wachten tot de Hollandsche IJssel verzilt, maar ‘m zo lang mogelijk zoet te houden. Dus je moet eerder zijn met de uitvoering van de KWA."

Zoetwaterbuffer

Een ander groot succes de afgelopen zomer was het realiseren van een zoetwaterbuffer op de Hollandsche IJssel. Ook dit was gepland voor 2021. Van der Zwan: "Om te voorkomen dat het zoutgehalte langzaam maar zeker zou oplopen, heeft Stichtse Rijnlanden bij de Waaiersluis bij Gouda extra zoetwater naar de Hollandsche IJssel aangevoerd. Daarnaast heeft HHSK water uit de Lek doorgevoerd door de Krimpenerwaard richting Hollandsche IJssel. Door via deze twee routes bovenstrooms op de Hollandsche IJssel zoetwater aan te voeren, ontstaat er bovenin de Hollandsche IJssel een “bel” of buffer die tegendruk biedt tegen de oprukkende verzilting. Zo werd het water daar weer zoeter en konden we er een aantal kuub water innemen, zonder dat het zout bij de monding bij Krimpen aan den IJssel de Hollandsche IJssel optrok richting Gouda. Dat is heel waardevol gebleken."

Hand-aan-de-kraanprincipe

De KWA en de zoetwaterbuffer zijn ingezet volgens het 'hand-aan-de-kraanprincipe'. De aanvoer vanuit het hoofdwatersysteem via de Irenesluizen en Stuw Hagestein werd op basis van meetgegevens, weersverwachtingen en veranderende watervraag telkens bijgesteld. Herten: "Deze manier van adaptief bijsturen op basis van realtime informatie komt voort uit Slim Watermanagement. Ook werd de balans binnen de zoetwaterbuffer op die manier in de gaten gehouden. Rijnland en Schieland en de Krimpenerwaard hebben tijdens de zomer van 2018 extra meetpunten op de Hollandsche IJssel geïnstalleerd. Zo konden we in het informatiescherm zien wat er op de Hollandsche IJssel gebeurde, hoeveel waterdoorvoer er nodig was om de verzilting op afstand te houden en hoeveel zoetwater er daardoor beschikbaar was om in te nemen uit de zoetwaterbuffer."

Grote waarde Slim Watermanagement

Een KWA van verrassend grote omvang, een zoetwaterbuffer drie jaar eerder dan gepland en het verdelen van water door adaptief bij te sturen. Toch kunnen er volgens Van der Zwan nog dingen beter. "Het gebeurde vorige zomer met kunst- en vliegwerk en daar zitten natuurlijk risico’s aan vast. We hebben het water doorgevoerd met noodpompen, die op diesel draaien. Ook is er extra water doorgevoerd, zonder dat alle voorzieningen al gereed waren. Er moet nog gebaggerd worden en stuwen en gemalen moeten nog worden aangepast. De KWA+ is voor de lange termijn, dus dan wil je een duurzame oplossing hebben." Naar verwachting is de KWA+ in 2021 volledig inzetbaar.

Beide waterbeheerders vinden de succesvolle inzet van de KWA en zoetwaterbuffer een rechtstreeks gevolg van Slim Watermanagement. Van Herten: "We kennen elkaar en elkaars systeem beter dan voorheen. Dit heeft bijgedragen aan de groei van onderling vertrouwen. We kijken over beheergrenzen heen. Waterbeheerders sturen in een crisissituatie het water de kant op waar het het hardst nodig is." Van der Zwan: "Met hulp van het Hoogheemraadschap van de Stichtse Rijnlanden en het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard konden we de zoetwaterbuffer al realiseren. Dankzij Slim Watermanagement zijn we boven onszelf uitgestegen en hebben we dit nu al gedaan."