Amsterdam-Rijnkanaal / Noordzeekanaal

Het Amsterdam-Rijnkanaal en het Noordzeekanaal zijn in beheer bij Rijkswaterstaat. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Hoogheemraadschap van Rijnland voeren overtollig water af naar de kanalen. Het water wordt bij IJmuiden naar zee afgevoerd met behulp van spuisluizen en een gemaal (pompen).
Naast het afvoeren van overtollig water, is het Amsterdam-Rijnkanaal van groot belang voor de aanvoer van zoetwater in tijden van droogte. Zoetwater wordt vanuit de Lek via het Amsterdam-Rijnkanaal ingelaten naar regio’s: Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland. Omdat het Noordzeekanaal zouter is, wordt water uit dit kanaal niet gebruikt voor watervoorziening in de regio.
Via de sluizen bij IJmuiden komt zoutwater in het Noordzeekanaal terecht. Het Noordzeekanaal staat in open verbinding met het Amsterdam-Rijnkanaal. Om te voorkomen dat zoutwater binnendringt in het Amsterdam-Rijnkanaal, en daarmee de daaraan verbonden gevoelige natuurgebieden, is continu een zoetwater aanvoer nodig vanuit het zuiden. Deze zoetwater aanvoer biedt tegendruk aan het zoute water. Het zoete water wordt aangevoerd vanuit de omgeving en neerslag, en wordt aangevuld via de Irenesluizen vanuit de Lek. Wanneer dit onvoldoende is dan wordt een bellenscherm aangezet in de monding van het Amsterdam-Rijnkanaal ter hoogte van gemaal Zeeburg. Het bellenscherm zorgt ervoor dat het zoute water op de bodem omhoog wervelt en zo beter  kan worden afgevoerd.

Noodzaak Slim Watermanagement

De marges in het ARK/NZK systeem zijn nauw. In perioden van droge of natte omstandigheden of wanneer niet de volledige afvoercapaciteit beschikbaar is, ontstaat makkelijk overlast. Bij droogte gaat het om het goed beheersen en voorkomen van verzilting. Bij natte omstandigheden gaat het om het samenspel voorkomen van wateroverlast en energiezuinig waterbeheer; spuien als het kan en pompen als het waait of de zon schijnt. Het optimaal kunnen benutten van de mogelijkheden  van het gehele samenhangende systeem helpt om problemen te voorkomen. De waterbeheerders hebben zo tijdens droogte meer en langer zoetwater beschikbaar voor de verschillende gebruiksfuncties. En bij te veel water (veel regen) kunnen de waterbeheerders wateroverlast voorkomen of schade als gevolg van wateroverlast te beperken.

Slim Watermanagement

Slim Watermanagement in de regio ARK/NZK heeft tot doel om het gehele watersysteem (van alle betrokken waterbeheerders) gezamenlijk beter te benutten. Niet alleen naar het Amsterdam-Rijnkanaal en het Noordzeekanaal gekeken, maar ook naar de aangelegen regionale systemen van waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, De Stichtse Rijnlanden en Rijnland.

Behaalde resultaten

Tijdens de afgelopen jaren van Slim WM zijn de samenwerkingsbanden tussen waterbeheerders in de Slim WM regio ARK/NZK versterkt. Via een Whatsappgroep delen alle betrokken waterbeheerders en het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) actuele informatie wanneer er kans is op wateroverlast of verzilting. Hoe simpel ook, de praktijk wijst uit dat dit goed werkt. Via het informatiescherm Slim WM is real-time informatie beschikbaar over o.a. debieten en peilen van alle waterbeheerders. Iedereen kijkt naar hetzelfde scherm.  Daarnaast werkt de Slim WM regio ARK/NZK ook de  volgende zaken:

• Redeneerlijnen voor wateroverlast en watertekort. De redeneerlijnen leveren een overzicht van mogelijke handelingen voor waterbeheerders in deze situaties.
• Serious game voor de regio ARK/NZK. Een spel waarmee spelers inzicht kunnen krijgen in het watersysteem.
• Verscheidene faalkansanalyses ARK/NZK-systeem: Hoe vaak kan een bepaalde waterstand voorkomen op het Noordzeekanaal of de boezems van waterschap Amstel, Gooi en Vecht?
• Jaarlijkse regiodag, waar waterbeheerders uit de regio bij elkaar komen voor presentaties en workshops (tweede donderdag in oktober).
• Vasthoudpolders: Een model waarmee berekend kan worden waar met minimale schade water vastgehouden kan worden bij (zeer) extreme neerslag.
• Borging redeneerlijnen en informatiescherm in het geactualiseerde Waterakkoord.

Twee wekelijks vindt in de Slim WM regio ARK/NZK een waterbeheerders overleg plaats. In dit overleg worden operationele zaken in het waterbeheer besproken. Vooral tijdens dreigende wateroverlast, droogte of verhoogde zoutwaarden in het systeem, is dit een zeer waardevol overleg. Maatregelen worden in dit overleg afgestemd waardoor de waterbeheerders optimaal samenwerken.

Tweede planperiode Slim Watermanagement

In de tweede planperiode van Slim WM (2022 t/m 2027) ligt de focus op het borgen van de samenwerking. Deze borging is in regio ARK/NZK al in gang gezet door in het geactualiseerde Waterakkoord (2022) te verwijzen naar de redeneerlijnen en het informatiescherm. De eerste stappen naar het borgen van waterbeheer over de beheergrenzen heen worden gezet met de routekaart behorende bij het geactualiseerde Waterakkoord en het samenwerkingsverband ‘Toekomstbestendig Watersysteem ARK/NZK’.
In de komende periode wordt gewerkt aan het verder uitwerken van faalkansanalyses van het watersysteem en het ontwikkelen van inzicht in manieren van het verdelen van schade tijdens wateroverlast. In het meest recente jaarplan van deze regio is te lezen waar het komende jaar aan gewerkt wordt.